Afwijkend en toch zo gewoon – Sarah Morton
Ze kon zich misschien niet zo goed sociaal uiten, maar wat een opmerkingsgave!
Ze onthield het allemaal, kon het opschrijven en er een boek van maken.
Geactualiseerde heruitgave.
Sarah Morton leeft in haar prille jeugd met het gevoel dat ze een gewoon, alleen wat eigenzinnig kind is. Haar omgeving ziet echter dat haar gedrag afwijkt van dat van de meeste andere kinderen. De diagnose ‘autisme’ had zekerheid moeten geven, een basis om aan haar leven richting te geven, maar de gevolgen zijn averechts. Geen basisschool durft haar nog toe te laten, nu ze het etiketje heeft. Op haar twaalfde belandt ze op een school voor Zeer Moeilijk Opvoedbare Kinderen, de enige school die blijkbaar nog geschikt voor haar wordt bevonden. Met het verstrijken van de jaren komt Sarah er steeds meer achter hoe de buitenwereld tegen haar ‘anderszijn’ aankijkt. Dat zelfs beroepskrachten haar steeds de verkeerde weg wijzen in plaats van haar hulp te bieden om een zinvol leven op te bouwen… Wanneer de school ervan overtuigd is dat Sarah het niet zal redden buiten een beschermde omgeving en haar niet in staat acht zelf keuzes te maken, lijken de kansen op een toekomst zoals zij zelf voor zich zag, verkeken.
Afwijkend en toch zo gewoon is het verhaal van Sarah Morton over haar jeugd met autisme. Deze versie is de bewerkte versie van het eerder verschenen boek uit 2009. In 2014 schreef ik een recensie van haar eerste versie. De eerste uitgave heb ik niet meer, ik kon dus geen vergelijking maken met deze nieuwe uitgave. Naast het lezen van deze nieuwe versie las ik wel de recensie die ik eerder schreef nog eens terug. Wat ik bij mezelf merkte is dat ik haar verhaal nu anders lees dan negen jaar geleden. Zelf ik ben moeder van vier kinderen, waarvan de oudste autisme heeft. De twee jongsten hebben beide een hersenbeschadiging na een ziekte. Daarvan uitgaande mag ik best zeggen dat ik zelf behoorlijk wat ervaring heb met kinderen die ‘anders’ zijn.
Wat me in eerste instantie erg opviel in het boek is dat Sarah veel mensen verwijten maakt; niemand begrijpt haar en die fout ligt dan ook bij hen. Zelf ben ik er ook wel eens er tegenaan gelopen dat mensen mijn kinderen niet begrepen, dat kan je nu eenmaal niet van iedereen verwachten, maar iedereen? Toch moet ik dat wel nuanceren, want dit verhaal is geschreven uit de visie dat Sarah nog een kind was. Bovendien is het háár verhaal.
Gelezen over haar jonge jeugd las ik een aantal situaties waarbij ik me kon voorstellen dat mensen boos op haar werden. Om een voorbeeld te noemen; de juf heeft van een ander kind een beeldje gekregen. Sarah pakt het beeldje waarop het sneuvelt en reageert verbouwereerd wanneer de juf boos wordt. Heel eerlijk kan ik me de reactie van de juf goed voorstellen; Sarah zit aan iets wat niet van haar is, een ander kind heeft haar best gedaan iets moois voor haar juf te maken en dan gaat het kapot. Had de juf daar dan niets van mogen zeggen? Aan de ene kant zeker wel, aan de andere kant vraag ik me af wat het met Sarah heeft gedaan om zo te worden terechtgewezen. Had de juf misschien niet beter beide kinderen bij elkaar zetten en Sarah de kans moeten geven uit te leggen dat het een ongelukje was en het op haar manier goed moeten laten maken?
Eerst bedacht ik me dat zoals met de situatie met het beeldje, en meerder situaties in het boek, het jammer is dat Sarah anderen beschuldigd, maar kennelijk niet ziet waar hun reactie vandaan komt en dat deze misschien ergens ook begrijpelijk is. Soms word je gecorrigeerd en dat hoeft niet persé leuk te zijn, maar vaak is het wel nodig. Maar later bedacht ik me dat juist dat dát de clou van Sarah is; Ze voelt zich anders en reageert dan ook anders. Of zoals de titel, die opeens heel toepasselijk is, Sarah is afwijkend en toch zo gewoon.
Ik vond het in eerste instantie een terugkerend onderwerp in het boek; Sarah heeft niet graag kritiek op haar eigen handelen. Soms lees je dat ze een goed contact met iemand heeft, om daarna toch weer te lezen dat diegene haar heeft ‘verraden’. Haar ouders hebben best begrip maar kunnen het niet altijd opbrengen om alles glad te strijken wat Sarah als vervelend ervaart. Haar moeder doet duidelijk vaak haar best zo valt te lezen, maar in Sarahs ogen hadden veel zaken beter gemoeten. Veel opmerkingen worden door Sarah uitgelegd als haar (opzettelijk) pijn willen doen terwijl ik als lezer dat zo niet ervaar. De manier waarop Sarah met anderen omgaat lijkt ze zelf prima te vinden, terwijl ik bij veel dingen dacht ‘als je mijn kind was zou ik ook boos worden, want sommige dingen zijn gewoon niet leuk om te zeggen of doen’ Dingen lezend als hoe Sarah andere kinderen pijn deed of streken uithaalde zijn gewoon niet juist. Het is dan niet raar men boos wordt namelijk.
Maar is dat ook écht zo? Want dieper gekeken, en dan vooral vanuit Sarah zelf, is het gewoon, alleen vinden anderen het afwijkend. De vraag is dan ook niet persé of Sarah en haar beleving afwijkend is, maar dat het juist zo is dat er niet te tijd en vooral moeite wordt genomen om zich in haar te verdiepen. En dat is heel jammer. Om mijn eigen kinderen als voorbeeld te nemen; ook ik werd wel eens boos, terwijl als ik er later dieper over na dacht ik wel zag waarom ze deden wat ze deden. Ingewikkeld? Zeker weten, maar aan de andere kant leerde me dat ook om verder te kijken dan wat ‘gewoon’ is en te proberen om te kijken zoals deze bijzondere kinderen kijken. Als je dat lukt zie je dingen die wij grote mensen vaak over het hoofd zien, terwijl ze juist zo belangrijk zijn. Het is treurig dat Sarah in haar jeugd weinig mensen is tegengekomen die moeite voor haar wilden doen, die zich écht in haar wilden verdiepen en wilden begrijpen wat Sarah deed wat ze deed, en vooral waarom. Ik ben ervan overtuigd als ze die wel had gehad, haar jeugd en de weg naar het volwassen worden fijner was geweest.
Ik vind het knap van Sarah dat ze haar verhaal op papier heeft weten ze zetten. Ze stelt zich kwetsbaar op en laat mensen met haar verhaal een kijkje in haar hoofd nemen. In mijn vorige recensie over Afwijkend en toch zo gewoon schreef ik ‘Eigenlijk zou iedereen die in zijn of haar omgeving te maken heeft met autisme dit boek eens moeten lezen want het geeft heel duidelijk weer hoe iemand die autistisch is zich voelt en waarom zij de dingen doet die ze doet’ en die mening heb ik nog steeds. Ondanks dat ik me soms ergerde aan de slachtofferrol waar Sarah soms in lijkt te blijven hangen is haar verhaal heel leerzaam om te lezen, juist omdat het laat zien wat het inhoudt om autistisch te zijn. Een bekend kenmerk van autisme is het niet kunnen inleven in de ander -hoewel die zeer zeker niet voor elke autist geldt, ik spreek uit ervaring- komt het in Sarah haar verhaal heel sterk naar voren. Voor Sarah hoop ik dat zij meer mensen in haar leven mag tegenkomen die kijken naar Sarah zoals ze is, misschien afwijkend maar toch gewoon. Dat Sarah zelf leert dat afwijkend niet negatief hoeft te zijn maar misschien juist extra bijzonder. Ik denk als dat haar gaat lukken, ze een stuk sterker in het leven zal staan en haar vele talenten meer kans krijgen om te ontplooien. Schrijven is er daar zeker eentje van!
Normaal schrijf ik een recensie en dat is dat, maar bij deze recensie ben ik -juist omdat ik zelf de zorg heb over kinderen die anders zijn- heel benieuwt naar de mening van jou, de lezer. Heb jij in je naaste omgeving ook te maken met kinderen die afwijkend zijn maar toch gewoon? Wat vind jij van Sarah’s verhaal? Zou je jezelf in haar kunnen verplaatsen en begrijpen waarom ze doet wat ze doet, neig je meer naar de manier waarop anderen hebben gereageerd op haar of zie je beide kanten?
Reageer dan hieronder want hier zijn zowel Sarah als ik erg benieuwd naar. En wie weet kan je een ander helpen met jouw visie, want hoeveel we ook van deze kinderen houden, het blijft een uitdaging als je kinderen afwijkend zijn maar toch zo gewoon.
Uitgevrij: Artscience
ISBN: 9789492079664
278 pagina’s
Prijs: € 27,50
