Moeten vrouwen naakt zijn om in het museum te hangen? – Christiane Struyven
Moeten vrouwen naakt zijn om in het museum te hangen? Jarenlang leek het wel de teneur en was het voor een vrouw haast onmogelijk om door te breken als kunstenaar. In dit boek vertelt kunsthistorica Christiane Struyven het verhaal van vijftig artiestes, van 1850 tot nu. Van impressionisme over avant gardisme, abstract expressionisme en feminisme tot de geglobaliseerde kunst van een aantal topartiestes van vandaag. Moeten vrouwen naakt zijn om in het museum te hangen? Is feministisch pamflet noch droge geschiedschrijving, maar een geëngageerd kunstboek waarin vrouwen hun rechtmatige plek in de kunstgeschiedenis innemen.
Het boek begint met het voorwoord: Waarom een boek over vrouwelijke kunstenaars? 1989 New York Manhattan protesteerde de Amerikaanse feministische kunstcoöperatieve Guerilla Girls met gele posters tegen de seksistische aankooppolitiek van musea voor moderne kunst. Dat er maar 5% van de kunstwerken van vrouwen afkomstig waren, terwijl er 85% afgebeelde naakte vrouwen qua kunst aanwezig is. In het voorwoord wordt aan je uitgelegd waarom dit protest terecht was/is. Dit boek is ter kennismaking en/of geheugensteun aan alle kunstenaressen, waarin niet alleen het feminisme maar ook de gendergelijkheid inmiddels meespelen.
Het boek telt vijftig internationale topartiestes die onderverdeeld zijn in de volgende hoofdstukken:
- De doorbraak van vrouwelijke kunstenaars in Parijs 1850 – 1900
Rosa Bonheur; Berthe Morisot; Mary Cassatt; Marie Bracquemond; Marie Bashkirtseff;
Helene Schjerfbeck; Cecilia Beaux en Camille Claudel. - Vrouwelijke modernisten in Europese grootsteden 1900 – 1940
Gabriele Münter; Sonia Delaunay; Ljoebov Popova; Käthe Kollwitz; Hannah Höch;
Elsa von Freytag-Loringhoven; Anni Albers; Dora Maar; Meret Oppenheim; Frida Kahlo;
Georgia O’Keeffe en Barbara Hepworth. - Vrouwelijke kunstenaars in New York 1940-1970
Lee Krasner; Joan Mitchell; Helen Frankenthaler; Agnes Martin; Yayoi Kusama; Eva Hesse;
Niki de Saint Phalle; Alice Neel. - Feminisme en feministische kunst in de VS 1970 – 1990
Hannah Wilke; Ana Mendieta; Francesca Woodman; Martha Wilson; Matha Rosier;
Judy Chicago; Nancy Spera; Louise Bougeois; Jenny Holzer; Guerilla Girls. - Vrouwen in de hedendaagse kunst 1990 – 2020
Marlene Dumas; Mona Hatoum; Doris Salcedo; Kimsooja; Marina Abramović; Pipillotti Rist;
Tracey Emin; Berlinde De Bruyckere; Ann Veronica Janssens; Julie Mehretu; Kara Walker;
Njideka Akunyili Crosby.
Vanaf 1850 hadden de vrouwen geen handelsbekwaamheid, deelnemen in het onderwijs was niet toegestaan, sterker ze mochten zelfs niet op de dag alleen over straat. En toch zijn er in die tijd rebelse vrouwen, die artiest worden en zich bij het impressionisme vervoegen. In 1875 komen er twee privéacademies voor kunstenaressen. Tot diep in de jaren 80 zijn er geen vrouwelijke kunstenaars bekend, waarvan de werken in musea staan. Het blijft een mannenwereld. Vanaf 1940 neemt New York de rol van Parijs over in de kunstwereld. Ook al zijn er zeer getalenteerde vrouwelijke schilders en beeldhouwers, het lukt ze niet om door te dringen. In 1970 raast het Feminisme als een trein door de maatschappij en zo ook door de kunstwereld, verschillende werken die vooral in Amerika naar voren komen zijn heel erg innoverend. Vanaf 1990 verschijnen jonge vrouwelijke kunstenaars op vele nieuwe beurzen, biënnales en triënnales en vanaf 2010 ontstaat er een vrouwvriendelijk klimaat in topmuseums. Al blijft de kunstwereld het domein van de mannen, de vrouwen voegen zich meer en meer toe aan de groeps- en solotentoonstellingen.
Hieronder staan verschillende kunstenaressen die op mij een persoonlijke indruk hebben gemaakt.
Marina Abramović is de grootmoeder van de performancekunst in de kunstwereld. In haar relatie met kunstenaar Ulay komen echt hele bijzondere Performances naar boven, maar die de meeste indruk heeft gemaakt is: “The Artist Is Present” in MoMu. Twintig minuten zit er een persoon tegenover haar, die verschillende emoties oproepen. Tussen de menigte komt ineens Ulay tegenover haar zitten, dit breekt haar patroon.
Elsa von Freytag-Loringhoven
De “Fountain” die door haar in 1917 is gemaakt, heeft nooit een expo gehaald. Sterker het belandde zelfs in de vuilnisbelt. Later pronkt door een fout van André Breton, Duchamp met het betreffende kunstobject, wat dus uiteindelijk totaal niet van hem bleek te zijn. Dit geeft weer aan, hoe moeilijk het is om als vrouw de kunstwereld te betreden.
Yayoi Kusama
Als Japanse kunstenares was het al moeilijk om bekend te worden. Maar het is nog erger dat haar werk lustig gekopieerd wordt door blanke mannelijke topkunsternaars waaronder zelfs Andy Warhol, die er wel erkenning mee krijgen. In 1977 gaat ze mede hierdoor vrijwillig naar een inrichting, waar ze wel verder gaat met haar werk. En door de aandacht van de Amerikaanse feministe Alexandra Munroe in een boek en een expo in New York bloeit haar bekendheid op en is ze tot vandaag de dag nog steeds een levende legende.
En natuurlijk “Guerilla Girls”
De groep die nu al 35 jaar bestaat telde toendertijd 7 anonieme kunstenaressen nu inmiddels 100 en organiseerde 90 evenementen. De aanleiding was een tentoonstelling in MoMu waar bij het werk van 169 kunstenaars er maar 13 vrouwelijke kunstenaressen aanwezig waren. Het protest begint met posters en hun benadering is zeer feministisch. De humoristische posters worden overal in het straatbeeld aangebracht. In 2003 koopt Tate Modern een reeks van die posters en hiermee wordt hun bekendheid steeds breder en is er een toon gezet dat vrouwen ook een recht van spreken hebben binnen de kunstwereld. Soms sta je sterker, als je met meer bent…
Dit ongelofelijk mooie en zeer dikke boek geeft weer dat er genoeg vrouwen zijn die in de kunstwereld van betekenis zijn. Alle prachtig geïllustreerde foto’s van de verscheidenheid aan vrouwelijke kunst en zo ook de verhalen bij de kunstenaressen, zal zoveel inspiratie maar ook motivatie aan alle beginnende vrouwelijke kunstenaars geven. De schitterende en soms unieke objecten aan vrouwelijke kunst, die Christiane Struyven in één boek heeft weten neer te zetten, geeft ook aan dat de vrouwen de kunstwereld langzaam aan het betreden zijn, al is er nog wel een lange weg te gaan.
Uitgeverij: Lannoo
ISBN: 9789401483131
Aantal pagina’s: 272
Prijs: € 49,99
